Hep diyoruz “bu devirde babalık da değişti” diye… Yeni babalar artık “baba olma bilinci” kazanmak için çabalıyorlar. Bizim de çorbada tuzumuz olsun diye babalığa hazırlık sürecini uzmanlara sorduk.
Bebeğimle Elele Dergisi’nde yayınlanmıştır. Telif hakları DBR’ye aittir.
Genel kanıdır, sanki kadınlar anne olmaya daha hazırdır da, babalar biraz daha arkadan gelir… Şapka Danışmanlık’ın kurucusu Müge Çevik, “Bence erkekler de kadınlar da yeterince hazırlanmıyor. Kadınlar biyolojik değişim yaşadıkları için belki daha erken bebeğin fiziksel varlığından haberdar oluyorlar ama duygu durumu olarak her ikisinin de hazırlıklı olduğunu söyleyemem” diyor.
Uzman Psikolog Aylin Gündoğdu ise babalık kavramının son yıllarda daha iyi algılandığını düşünüyor, “Geçmişte, babanın tek otorite figürü olarak algılanması babanın çocuklarına karşı uzak-soğuk durmasına, duygularını paylaşmamasına ve tensel temasta bulunmamasına neden oluyordu. Böyle ailelerde yetişmiş çocukların birey olmada ve kendilerini algılamaları ile ilgili problemleri oluyordu. Yeni dönem babalar, baba roller için daha çok çaba harcıyor. Modern babalıkta bu durumu sekteye uğratan faktör ise yoğun iş-şehir yaşamı. Babalar geç saatlere kadar çalışıyor, çocuklar hafta içleri babalarını göremeden uyku saatleri geliyor. Babalar kaçırdıkları zamanı telafi etmek için hafta sonları daha çok tüketime dayalı aktiviteler planlıyor. Kadınların ekonomik yaşamda aktif olmaları nedeniyle ev içinde anne-baba rolleri karışabiliyor ve çocuklar tutarlı anne-baba ilişkisi algılayamıyor. Babaların en çok ihtiyacı olan şey çocuklarıyla geçirebilecekleri özel zamanları artırabilmek” diyor.
Psikiyatri ve Psikoterapi Uzmanı Dr. İnci Şen, “Çocuklar, Türkiye’de ailenin olmazsa olmazı. Baba üzerine düşen vazifesini yerine getirdiği zaman aile otoritesini eline almış olur. Klasik anlamda evine ve çocuğuna karşı ekonomik sorumluluklarını yerine getirerek; yedirme-içirme, evine para getirme, çocuğuna okulu ve geleceğiyle ilgili olanakları hazırlayabilme, babanın vazifeleri arasında. Fakat bu değişiyor” diyor ve ekliyor, “Erkekler çocuk bakımının anneye ait olduğunu düşünüyor. Çocuğun sorumluluğunu daha çok anneye bırakıp, işlerinin arkasına saklayıp çocuklarla fazla ilgilenmeyebiliyorlar. İşten geldiklerinde de çocukların özlemiyle onların bütün isteklerini, annenin uyguladığı sistemin tersine, yerine getiriyorlar. Sınırlar koymada zorlanıyorlar. Anne daha sonra bunu tamir etmeye çalışıyor ama başarılı olamayabiliyor.”
BABA OLMAYA HAZIRLIK
Gündoğdu, “Erkekler, baba olmaya hazırlanırken öncelikle kendi babalarıyla olan ilişkilerini gözden geçirmeli” diyor. “Kişinin kendi ailesinde baba rolünün nasıl gerçekleşmiş olduğu, babasıyla ilişkisinin kalitesi ve doyuruculuğu kendi babalık rolüne önemli aktarımlar sağlar. Çocuğun 0-24 aylık dönemi genellikle babalar açısından baba olduklarını çok hissetmedikleri ve paylaşımlarının sınırlı olduğu bir dönem, çünkü çocuk yaşamsal olarak anneye bağımlı. Sonraki dönemlerde babayla çocuk arasındaki paylaşımlar arttıkça erkekler baba olduklarını daha çok hissediyor. Bunun bilinciyle bir miktar sabırlı olmak gerek. Çünkü bu dönemde erkeklerin anneyi kıskanmaları ve evde çocuğun odak noktası olması, tüm ilginin çocuğa yönelmesi babalarda değersizlik inançlarının yoğunlaşmasına neden oluyor. Türkiye’deki babalar çocuklarını rakip olarak algılayıp, evdeki otoritelerini kaybettiklerini düşünüp kaygı duyabiliyor. Bu da çocuklarıyla yakın ilişki kurmalarına engel olabiliyor.”
Dr. İnci Şen ise, “Psikolojik hazırlık evresini hem annenin hem de babanın geçirmesi gerekiyor; hiç kimse okulda ya da herhangi bir yerde, nasıl anne-baba olacaklarını öğrenmiyor. Herkes kendi ailesinden gördüğü doğru ya da yanlış bilgileri, kendi çocuklarına uyguluyor. Anne ve babaların çocuk doğmadan sorumluluklarını idrak etmeleri, niçin dünyaya çocuk getirdiklerini sorgulamaları, sorumluluklarını gelecekte yerine getirip getiremeyeceklerine, onları nasıl doğru bireyler olarak yetiştireceklerine karar verip, ondan sonra çocuk yapmaları gerekir” görüşünü savunuyor.
Çevik ise baba olmaya hazırlık sürecinde önemli bir detayın altını çiziyor. “Anne baba olacaklar önce içlerindeki çocuğu büyütmeli. Kişi, ebeveyn olmak için öncelikle yetişkin olmalı. Kendiyle ilgili temel konuları çözmüş, açık iletişimi, pozitif değerleri benimsemiş, koşulsuz sevgiye hazır, tolerans limitlerini açmış olmalı. Yani, içine dönmüş, kendini gözlemiş ve geliştirmiş olmalı.”
YENİ BABALAR, ESKİ BABALAR
Çevik, “Yeni dönem babalar eskilere göre, yeri gelince özür dilemeyi biliyor. Ancak, babaların çocuklarıyla kaliteli zaman geçirebilmesi o kadar zorlaştı ki, bu özür ve açık iletişim suiistimal edilebiliyor. Baba, babalığın gereklerini ne kadar az yerine getirirse bunu hediyeler, oyuncaklar, maddi şeylerle tamamlamaya çalışıyor. Bu da çocukta bir süre sonra doyumsuzluk veya ebeveyn-çocuk ilişkisinde dengesizlik yaratıyor” diyor… Şen ise çocuğa anne bakar, ben eve para getirir, ailenin geçimini sağlarım, gerektiğinde son kararı veririm, çocuğun geleceği hakkında söz sahibi olurum gibi klasik bilgilerin yanlış olduğunu savunuyor. Gündoğdu, “Çocuklarına vakit ayıramayan babalar da birlikte uzun zaman değil, kaliteli zaman geçirmeye odaklanmalı, anneden bağımsız sadece baba ve çocuğun paylaştığı zamanlar organize edebilmeli” diyor.
Burada da zaman yönetimi çıkıyor ortaya… Gündoğdu, “Baba olan erkekler zaman yönetimi ve sorumluluk paylaşımını daha özenli inşa etmeli. Çünkü, artık hem eşle baş başa hem çocukla baş başa geçirilmesi gereken zamanlar ve aile olarak paylaşılması gereken aktiviteler oluşur. Çocuktan sonra erkeğin eş rolü sona ermez, sadece baba rolü eklenir. Dolayısıyla erkekte eş rolünün devamı, kadının da annelik algısına katkı sağlar ve çocuğun sağlıklı aile tanımı oluşur.”
BABA NASIL YAKLAŞMALI?
Çevik, “Bilinçaltı anne karnında kayda başlıyor, çocuğun 0-3 yaşında anne babasıyla kurduğu ilişki modeli, hayatı boyunca yaşayacağı hemen hemen tüm modelleri belirliyor. Çocuk erken dönemde ne kadar sevgi dolu, esnek, toleranslı ve güvenli bir ortamda büyürse, karakteri de o denli dengeli ve sağlam oluyor. Babalar bu bilinçle hazırlanmaya başlamalı” diyor.
Gündoğdu, “Kadınlar da baba olan erkeğe özenli davranmalı ve annelik rolünü eş rolünün önüne taşımamalı. Çocuk merkezli ailelerde eşler birbirlerine saygılarını yitirebiliyor ve sorumluklarını yerine getirmiyor. Bu durum evliliklerin kalitesini bozuyor, boşanmalara neden oluyor. Çocuklar evden ayrıldıklarında birbirleriyle paylaşımlarını unutmuş eşler ‘boş beşik sendromu’ denen ağır depresyonlara giriyor” diye özetliyor süreci…
Dr. İnci Şen, “Anneler çocukla daha yakın olduklarından; çocuklarının ihtiyaçlarını daha iyi hissedebilir, çocuğun ihtiyaçlarını eşiyle paylaşıp onun baba sorumluluğunu üstlenmesini sağlamalılar. Eşler çocuğun sorumluluğunu eşit bir şekilde paylaşıp, yetişmesi ve geleceği hakkındaki sorunları kendi aralarında tartışıp çocuğun karşısına ortak ve tek bir kararla çıkmalı, bu çocuğun kişilik oluşumunda çok önemli bir faktör” diyor.
BABALARA TAVSİYELER
Çevik, “Hepimizin içinde bir yetişkin bir çocuk bir de ebeveyn var. Çoğu ebeveynin yaptığı hata çocukla çocuk-çocuk veya çocuk-negatif ebeveyn düzeyinde ilişki kurmak. Kendi ebeveynlerimizden öğrendiğimiz ebeveyn modeli cezalandırıcı, yasaklayıcı, kısıtlayıcı tonda iletişim kurarsa zaten çocuğu kaybediyoruz. Dolayısıyla bu noktada pozitif ebeveyn olarak çocuğa yaklaşmak önemli” diyor. Çevik göre açıklık, sınırların net olması, destekleyici bir iletişim, güven duygusu büyük önem taşıyor. “Çocuk, ne olursa olsun babası tarafından dışlanmayacağını bilmeli. Dürüstlük teşvik edilmeli ve çocuk dürüstçe itiraf ettiği hiç bir suçtan dolayı bedel ödememeli, birlikte ders çıkarmak için zemin yaratılmalı. En önemlisi de sabır. Karşımızdakinin çocuk olduğu, duygu ve zeka gelişiminin yetişkin gibi olmadığı unutulmamalı.”
Dr. İnci Şen ise duygusal sorumlulukların altını çiziyor, “Babalar çocuklarına karşı duygusal sorumlulukları olduğunu unutmamalı. Anne ile kurulan duygusal ilişkinin yanında, babayla kurulan sıcak ilişkiler çocukların duygusal gelişiminde ve özgüven kazanmalarında önemli rol oynuyor.”
Babalığın kitabını okumak istiyorsanız…
Baba Olmak
Oya Güngörmüş Özkardeş’in kaleme aldığı ve Remzi Kitabevi tarafından basılan Baba Olmak kitabı akla takılan bir çok sorunun cevabını içeriyor. Hamilelik döneminde babalar neler yaşar, nasıl etkilenir? Çocuğun zihin gelişiminde baba-çocuk ilişkisinin rolü ne? Babasıyla arasındaki ilişki çocuğun cinsel rolünü benimsemede etkili mi? Çocuğun kişilik, ahlak gelişimi ve sosyal uyumu açısından babadan aldığı özellikler neler? Babasız olmak çocuğu nasıl etkiler? Kitap ayrıca “daha iyi bir baba” olma yolunda uygulanabilir öneriler de içeriyor. Fiyatı 10 TL.
Anne Baba Olmak
Bilgi Yayınevi Eğitim Dizisi’nden çıkan kitabı Gülçin Alpöge kaleme almış. Kitap eşlerin anne ve babalığa geçişte kendilerinin karşılaşıp yaşadıkları sorunlara, sorumluluklarına, kendi aralarındaki ilişkiye ve bir aile kurmanın psikolojik yükümlülüklerine parmak basıyor. Kitapta geçiş dönemi, hamilelik, doğum, bebeğin eve geldiği ilk günler, çocuğun ve anne-baba rolünün benimsenmesi, rol çatışmaları ve beklentileri gibi pek çok başlık ele alınmış. Anne-Baba Olmak; başından itibaren adım adım bu süreci kolaylaştıracak bir yol gösterici olarak tasarlanmış. Fiyatı 10.99 TL.
Medya Çağında İyi Anne Baba Olmak
Nobel Yayın tarafından basılan ve Gloria Degaetano’nun kaleme aldığı kitap, günümüzde anne baba olmanın zorluklarını, anne babalık kimliğini, ilk temel gereksinim olan sevgi dolu bir anne-baba-çocuk bağını, iç yaşamı, imaj oluşturma, yaratıcı anlatım, ilişkiye katkıda bulunma ve son olarak da bireysel üretilmiş kültürü aile yaşamına entegre edebilmeyi anlatıyor. Fiyatı 16 TL.